Panjur ve Kepenklerin Ana Elemanları

Gerek boyutları gerekse organizmanın içindeki görevleri ile panjur ve kepenk için güvenlik, sağlamlık, dayanıklılık ve konfor açısından bu ana elemanlar önemli rol oynamaktadır. Bu elemanlar, en ufak vidadan, en büyük parçaya kadar birbirlerini tamamlar ve sistemin senkron şekilde çalışmasını sağlarlar.

Evimizde ve iş yerimizde kullandığımız panjur ve kepenklerin manuel ya da otomatik çalışmasını sağlayan parçalar, aksesuarlar ve sistemin ana elemanları olmak üzere ikiye ayrılır.

Bunun sebebi ise, aksesuarların adet bazında üretilip stoklanırken, tüp motor haricinde ana elemanların genellikle tercihe göre boy profil halinde üretilip ve stoklanması, daha ziyade sistemin omurgasını oluşturuyor olmalarıdır.

Panjur ve kepenklerin ana elemanlarını ve bazı önem arz eden aksesuarlarını şu şekilde sıralayabiliriz:

1. Tüp motor
2. Sekizgen boru (Tanbur)
3. Yan kapak
4. Kutu profili L ve C
5. Boru başı
6. Dikme profili
7. Yıldız
8. Lamel
9. Alt parça

1.Tüp Motor

Tüp motor panjur, perde, kepenk, tente, pergola ve giyotin gibi otomasyon ürünlerinin buton, kumanda ya da akıllı ev sistemleri ile telefon, tablet gibi ürünlere yüklenen uygulamalar üzerinden otomatik çalışmasını sağlayan AC veya DC akım ile çalışan elektrikli motorlardır.

Tüp motorlarda, sadece buton ya da harici alıcı bağlanarak çalışan motorlar düz tüp motor, içlerinde alıcı kart bulunup, uzaktan kumanda ile komut verilebilen elektronik ya da mekanik limit switchli motorlara kendinden alıcılı tüp motor, “L” kol ile manuel çalışmaya imkân sağlayan motorlar redüktörlü tüp motor olarak adlandırılır.

Panjur ve kepenk için kullanılan tüp motorlar 45, 70 ve 102’lik sınıflarda üretilir. 45’lik tüp motorlar daha çok panjur ve tente gibi ürünlere hizmet eder. 70 ve 102’lik sınıftaki tüp motorlar ise pergola, giyotin ve kepenk gibi ürünlerde kullanılırlar. Bunların yanında perdeler için üretilen kendinden alıcılı ve düz tüp motorlar da mevcuttur.

Taşıyacakları ağırlık ve kullanılacak ürünün boyutlarına göre tüp motorun Newton Metre (nm), kısacası güç seçimi yapılır. Perdelerde kullanılan 2 nm motor gücünden ağır kepenklerde kullanılan 330 nm’ ye kadar tüp motor güç seçeneği bulunmaktadır. 330 nm den sonra aynı görevi yapan zincirli tüp motorlar daha ağır yükler için kullanılmaktadır.

2.Sekizgen Boru (Tanbur)

Sekizgen boru, panjur ya da kepenk lamellerinin çelik askı yardımıyla üzerine bağlanıp, tüp motor ya da manuel hareket ile dönerek üzerine sarılmasını ve tam ters yönde dönerek salınmasını sağlayan elemandır.

Tüp motor burada sekizgen boru içine girerek otomatik dönme hareketini sağlar. Üzerindeki dikdörtgen boşluklara çelik askı takılır ve lamellerin hareketi sağlanır.

Sekizgen boru 45’lik seriden 70’lik seriye kadar uygun olan ölçülerde üretilir. 102’lik sınıf için galvaniz çelik borular üretilir fakat bu boruların formu sekizgen değil silindirdir.

Yük ağırlaştıkça et kalınlıklarına önem verilmesi gereken sekizgen borular, sistemin yükünü önemli ölçüde taşıyan eleman olarak bilinir.  

3.Yan Kapak 

Yan kapak, şeklinden ötürü sektör çalışanları tarafından bayrak olarak da nitelendirilir. Daha önceki yazımızda da bahsettiğimiz gibi yan kapak sekizgen boru, boru başı ve tüp motor ürünün en yüksek noktasında dönüşünü sağlamak için sabitlenecek olan elemandır. İçinde tüp motor bulunan sekizgen boru, boru başı aracılığı ile yan kapaklara sabitlenir ve burada panjur ya da kepengin hareketi sağlanır.

Yan dikme profiline sabitlenen yan kapaklar alüminyum döküm ve galvanize çelik malzemeden üretilir.

4.Kutu Profili

Kutu profili, yukarıda bahsettiğimiz tüp motor, sekizgen boru, çelik askı, boru başı gibi ürünleri içine hapseden ve dış etkenlerden koruyan elemandır.

L kutu arka profili ve C kutu ön profili olmak üzere iki şekilde ve farklı ölçülerde üretilen kutu profilinde L arka kutu profil duvara sabitlenir C ön kutu profili de L kutu profiline sabitlenir fakat kısmen hareketlidir. Arıza, bakım zamanlarında alt kısmından L profiline sabitlenmiş kısımdaki vidalar sökülerek kolayca kaldırılır ve mekanizmanın içine erişim sağlanır.

İki profil tam kapatıldığında boşluk olan sağ ve sol tarafına yan kapaklar gelir. Yan kapaklar da kutu profiline vida ile sabitlenir.

5.Boru Başı 

Boru başı, daha önceki yazımızda da bahsettiğimiz üzere, sekizgen boru ve yan kapak arasında köprü görevi görür. Borunun dönmesini ve bu vesile ile kepenk veya panjurların sekizgen boruya sarılması ya da salınmasını sağlayan harekette görevini yerine getirmiş olur.

Pimli boru başı ve pimsiz boru başı olarak ikiye ayrılır. Farklı büyüklükteki panjur ve kepenkler için 40-60-70 ve 102’lik ölçülerde üretilmektedir. Panjurlar için genellikle plastik malzemeden üretim boru başı, kepenkler için çelikten üretilir. 

6.Dikme Profili

Dikme profili, panjur ya da kepenk kurulacak olan alana sabitlenen ayaklardır. Üzerine kutu profili oturtulur ve boşluk olan kısımlarına fitil takılarak lamellerin sürtünmeden hasar almadan arada hareket etmesini sağlar. Sistemin omurgası ve tüm yükü taşıyan profillerdir.

Et kalınlıkları ve ara boşlukları ürünün ağırlığına ve boyutuna göre değişir. Firmaların belirlediği ve kendilerine özel çektirdiği alüminyum profillere göre, kendi ölçülerinde dikme profili görmek mümkündür.

Piyasadaki daha fazla kullanılan standart sayılabilecek ölçüler ise aşağıdaki gibidir. 

• 30’luk dikme profili
• 40’lık dikme profili
• 53’lük dikme profili
• 65’lik dikme profili
• 69’luk dikme profili
• 79’luk dikme profili
• 90’lık dikme profili
• 106’lık dikme profili

 7.Yıldız

Yan kapaklara monte edilen yıldız, tüp motor ya da sekizgen borunun diğer tarafındaki pimli boru başındaki pimin yıldız şeklindeki boşluğa oturtularak, motorun ve sekizgen borunun rahat bir şekilde dönmesini sağlar.

Bu ürün de yan kapak gibi aksesuar sınıfına girer. Tüp motor, sekizgen boru ve sistemdeki bütün lamelleri yan kapak aracılığı ile taşımaktadır.

Küçük görünse de sistemin güvenliği ve sağlamlığı açısından önemli rol üstlenir. Bu yüzden yamulmaması ve daha uzun dayanabilmesi adına malzemesi çeliktir. 

8.Lamel 

Lamel de diğer elemanlarda olduğu gibi ürünün boyutuna ve ağırlığına göre çeşitlilik gösterir. Firmaların kendi belirlediği ölçülerde boy halinde üretilir. Firmaların standart değil de özel ölçülerde sipariş vermesinin sebebi en az fire ile en verimli üretimin yapılması istenmesidir. Bu açıdan yıllık siparişler göz önüne alınarak üretim planlama departmanları tarafından en verimli şekilde kullanılabilecek lamel ölçüsü belirlenir ve siparişi verilir.

Lamel çeşitleri şu şekildedir.

1. Poliüretan dolgulu alüminyum lamel
2. PVC monoblok lamel
3. Alüminyum ekstrüzyon lamel
4. Galvaniz çelik lamel

8.1.Poliüretan dolgulu alüminyum lamel 

Ağırlıkla panjurlarda kullanılır. Kepenklerde de sık kullanılan bu lamel çeşidi yalıtım sağlamak ve ürünün büyüklüğüne göre ağırlığı dengelemek adına standart yoğunluk ve yüksek yoğunlukta poliüretan dolgu içerir. Yüksek yoğunluktaki poliüretan dolgulu lamel, lamelin kesildiği yerden bakıldığındaki koyu renkten anlaşılmaktadır. 

8.2.PVC monoblok lamel

Genellikle güneş ışınlarından ve nispeten nemden korunmak için yaptırılan görece daha ucuz ürünlerdir. Kullanımı manueldir ve makara kullanılarak açma-kapama yapılır. 

8.3.Alüminyum ekstrüzyon lamel

Poliüretan dolgulu lamelin boş halidir. Daha hafif, yalıtım gerekmeyen ve daha uygun fiyat istenildiğinde tercih edilebilir. 

8.4.Galvaniz çelik lamel

Büyük kapılarda kullanılmak maksadı ile üretilen diğerlerine göre daha sağlam ve dayanıklı profillerdir. Bu ürünün ölçüleri standart ölçülerin dışına çıkabilir ve ihtiyaca göre daha büyük ve sık kullanılmayan boşluklar güvenli bir şekilde kapatılabilir. 

8.5.Galvaniz çelik poliüretan dolgulu lamel

Sağlamlık, güvenlik ve yalıtım istenilen alanlarda kullanılmak üzere üretilir. Bu lameller kullanıldığında büyük motorlara ihtiyaç duyulur. Çünkü hacmi ve ağırlığı, alanın da büyüklüğü hesaba katıldığında standart dışına çıkar. 

9.Alt parça  

Alt parça, lamel sırasının en alt kısmına takılır ve yere temas eden tarafta kalır. Altına takılan lastik fitil sayesinde panjur veya kepenk kapanış esnasında, zeminle yumuşak bir temas kurar ve ürüne zarar vermeden kısmen yalıtılmış bir kapanma sağlar. Lamel hangi malzemeden olursa olsun, alt tarafta yüke maruz kaldığı için alt parça alüminyum ya da çelikten üretilir.